SOMATOFORM BOZUKLUKLAR
Dört tür somatoform bozukluk vardır:
SOMATİK BELİRTİ BOZUKLUĞU:
Somatik belirti bozukluğu; ağrı, güçsüzlük veya nefes darlığı gibi fiziksel belirtilere önemli ölçüde odaklanma ile seyreden sıkıntı ve işlevsellik sorunları ile sonuçlanan bir rahatsızlıktır. Birey, fiziksel belirtilerle ilgili abartılı düşünce, duygu ve davranışlar sergiler. Fiziksel belirtiler, teşhis edilmiş bir tıbbi durumla ilişkili olabilir veya olmayabilir, ancak kişi hasta olduğuna inanır (yani, hastalığı taklit etmez). Ağrı en sık görülen belirtidir. Şikâyetler ne olursa olsun, önemli sorunlara neden olan ve işlevselliği bozan düşünce, duygu veya davranışlar vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
Bir kişiye yalnızca fiziksel bir belirtisi sebebiyle, tıbbi bir neden tanımlanamadığı için somatik belirti bozukluğu teşhisi konmaz. Vurgu; hastalıkla ilgili düşünce, duygu ve davranışların ne ölçüde aşırı veya orantısız olduğu üzerinedir.
Somatik belirti bozukluğu olan kişiler, tipik olarak bir psikiyatrist veya başka bir ruh sağlığı uzmanı yerine sıklıkla başka hekimlere giderler. Bazen somatik belirti bozukluğu olan bireylerin, belirtileriyle ilgili endişelerinin aşırı olduğunu anlamaları zor olabilir. Ciddi bir durumları olmadığına dair kanıtlar gösterilse bile, korku ve endişe duymaya devam edebilirler. Somatik belirti bozukluğu genellikle 30 yaşında başlar.
Somatik belirti bozukluğu tedavisi, belirtileri kontrol etmeyi ve kişinin gündelik etkinlikleri yerine getirmesini sağlamayı amaçlar. Bu amaca yönelik olarak, ilaç tedavileri ve/veya psikoterapiler uygulanır.
Somatik belirti bozukluğunun tedavisi, kişinin bir psikiyatrist ile düzenli olarak görüşmesini gerektirir. Psikiyatrist uygun ilaçları önerir, destek ve güvence sağlar, sağlık durumunu ve belirtileri izler, gereksiz test ve tedavilerden kaçınır. Kişi eş zamanlı depresyon veya kaygı yaşıyorsa, ilaç tedavileri ayrıca faydalı olabilir. Psikoterapi; bireyin düşünce ve davranışlarını değiştirmesine, stres, ağrı ve diğer belirtilerle başa çıkmasına ve işlevselliğini iyileştirmenin yollarını geliştirmesine yardımcı olur.
HASTALIK KAYGISI BOZUKLUĞU:
Önceleri “hipokondriazis” adıyla anılmış olan bu ruhsal rahatsızlık; kişinin, sürekli olarak sağlığı hakkında endişe duymasına veya bir hastalığa yakalanmakla ilgili kaygı verici düşüncelere kapılmasına neden olur. Kişi, yakalanmaktan endişelendiği hastalığın belirtileri ile ilgili olarak sık sık kendisini kontrol edebilir, doktorlara ve hastanelere başvurabilir ve sağlık risklerinden kaçınmak için aşırı önlemler alabilir. Küçük şikâyetlerin çok ciddi tıbbi sorunların belirtileri olduğuna, örneğin, yaygın bir baş ağrısının beyin tümörünün bir işareti olduğuna inanabilirler. Somatik belirti bozukluğundan farklı biçimde, hastalık kaygısı bozukluğu olan bir kişi genellikle somut belirtiler sergilemez.
KONVERSİYON BOZUKLUĞU:
Belirtilerin; bir kişinin algılarını, duygularını veya davranışlarını fiziksel bir nedene dair kanıt olmaksızın etkilediği bir durumdur. Kişinin üzüntü, utanç veya öfke gibi duygularını çeşitli bedensel belirtilere dönüştürerek ifade etmesi ve bu sayede yaşadıkları yoğun olumsuz duygulardan geçici olarak uzaklaşması şeklinde tanımlanabilir. Belirtiler aniden ortaya çıkma eğilimindedir, bir süre devam edebilir veya hızla kaybolabilir. Kişide aşağıdaki belirtiler gözlenebilir:
YAPAY BOZUKLUK:
Yapay bozukluk, fiziksel ya da psikolojik sorunların niyetli olarak ortaya çıkarılması veya varmış gibi davranılması şeklinde tanımlanabilir. Sürekli olarak bir hastalık rolü sahiplenilir, ancak tanımlanan belirtiler ya doğru değildir veya kişi bunları istemli olarak kendine zarar vererek ortaya çıkarmaktadır. Yapay bozukluğu olan bir kişi, başka bir kişide, örneğin bakımında olan bir çocuğun belirtilerini taklit ederek bir hastalık veya yaralanma da yaratabilir. (vekaleten yapay bozukluk) Kişi, yarattığı durumdan (okuldan veya işten çıkmak gibi) faydalanıyor gibi görünebilir veya olmayabilir.
Kaynaklar:
2. APA (American Psychiatric Association) https://www.psychiatry.org
